شوش به زبان ایلامی باستان یعنی خوب

و شوشتر که در همسایگی این شهر باستانی قرار دارد یعنی خوبتر


 پژوهشهای پویا منصفی تهرانی باستانشناس ایرانی



شهر باستانی شوش که در انگلیسی به سوزا مشهور است در استان زیبای خوزستان به تائید دانشمندانی چون پروفسور گریشمن ، دکتر مورگان ، مادام دیالا فوا و پروفسور پوپ و جمع زیادی از باستان شناسان دوران نوین ، از کهن ترین شهرهای جهان  است  که حدود 5 تا 8 هزار سال پیش از میلاد به عنوان کانون مذهبی و اجتماعی و محلی برای سکونت قدیمی ترین دولت شهر و امپراطوری ایران باستان یعنی ایلامی ها و ساکنان دشت خوزستان بنیاد نهاده شد . 




هنگامی که نخستین گروه¬های اقوام مهاجر ایرانی دسته دسته پای در خاک ایران می‌گذاشتند، امپراتوری ایلام در دشت خوزستان که حوالی 2500 پیش از میلاد پایه‌گذاری شده بود، به دوره¬ی طلایی خود دست یافته بود. ایلامی ها 100 سال در ایران حکومت کردند و دانش و اختراعات خود را به جهانیان صادر کردند.شهر باستانی شوش در مجموعة میراث فرهنگی ایران و جهان از جایگاه ویژه¬ای برخوردار است. 150 سال پیشینة فعالیتهای باستان¬شناسی در شوش آن را در زمرة نخستین نقاط کاوش شده در خاورمیانه و جهان قرار داده، و حجم عظیمی از غارت اشیاء و اموال فرهنگی آن توسط خارجی¬ها همواره یادآور یک دورة غفلت سیاسی-فرهنگی مردم ایران در تاریخ¬شان محسوب می¬شود. 


  بقایای دیوارهای کاخ شوش در موزه لور



                             

انتظار می¬رود با چنین مجموعة بی نظیری از میراثِ فرهنگِ بشری که شامل آثار و نشانه¬های تمدنی پیش  از تاریخی، ایلامی، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و دوره¬های مختلف اسلامی و همچنین حضور ادیان جهانی زرتشتی و یهودی، مسیحی و اسلامی است، به طور مسوولانه¬ای رفتار شود. پرسش این است که چرا تاکنون این مجموعة عظیمِ تاریخِ بشری در فهرست آثار جهانی به ثبت نرسیده و حتی پرونده¬ای هم برای ثبت آن آماده نشده است؟ چرا در نهایتِ بی¬مبالاتی اقدام به صدور مجوز برای ساخت دو هتل در عرصه این مجموعه باستانی شد، در حالی که این هتل¬ها می¬توانند با 1 کیلومتر فاصله در خارج از عرصة باستانی شهر ساخته شوند؟ پاسخ سازمان میراث فرهنگی برای تعلل در تهیة پروندة ثبت جهانی مجموعة باستانی شوش که از نخستین کانون¬های شکل¬گیری شهرنشینی و ابداع خط در جهان بوده است، چیست؟ 




تندیس طلایی متعلق به شهر شوش، ساخت 3400 سال پیش



تاریخ ایلام به سه دوره¬ی ایلام قدیم، میانه و جدید تقسیم می‌شود. در سال¬های پایانی قرن نهم پیش از میلاد (814 پیش از میلاد) تاریخ ایلام وارد دوره¬ی جدید می‌شود و شاهان چندی زمام قدرت را به دست می‌گیرند ولی در کمتر از دو سده، آرام آرام راه زوال می‌پیماید و سرانجام امپراتوری قدرتمند عیلام به دست «آشور بانیپال» شاه خونخوار آشور (631 ـ 668 پیش از میلاد) منقرض می‌گردد.




مجسمه مردی در حال نواختن سازی شبیه به تار ؟!؟!



قابل توجه کسانی که یونان را مهد موسیقی می دانند..
این مجسمه در موزه هفت تپه قرار دارد و متعلق به تمدن ایلام است و 4 هزار سال قدمت دارد




ایلامیان سهم بزرگی درشکل‌گیری فرهنگ و تمدن ایرانی دارند. آنان پایه‌گذاران حکومت مستقل و فراگیر و بانیان ورود ایران به «عصر تاریخی» بودند.





فرتور روبرو ، زنی در حال نخ ریسی در 3هزار سال پیش 


پیشینه نخ ریسی و نساجی و پارچه بافی در ایران به 4 هزار سال می رسد.

این سنگ نگاره در شوش پیدا شده و در موزه لور نگهداری می شود



نخستین کسی که ویرانه های شوش باستان را باز شناختند بنجامین بن جناح ، خاخام کلیمی بود که بین سالهای 1163 و 1173 میلادی برای بررسی وضعیت کلیمیان در ایران به سر می برد. وی هنگام زیارت دانیال نبی(ع) از تپه های باستانی شوش نیز دیدن کرد . عملیات اکتشاف باستان شناسی در شوش از سال 1850 میلادی آغاز گردید وچندین مرتبه ادامه یافت که حاصل آن کشف آثار با ارزش وشکوهمندی از تمدن وفرهنگ اقوام ایلامی،هخامنشی بوده است . از دیدنیهای این شهر می توان موزه شوش، بقایای کاخ تابستانه داریوش بزرگ . بقایا و ستونهای عظیم کاخ خشایار شاه در کنار رودخانه باستانی شائور . قلعه شوش . بقایای شهر صنعتگران متعلق به دوارن اشکانی ، بارگاه دانیال نبی(ع) ، کاخ شائور تپه باستانی آکروپل را نام برد. . 

شهر شوش در طول تاریخ چند هزار ساله خود ، بارها مورد هجوم قرار گرفت . اولین بار آشور بانی پال امپراطور آشور آن را تخریب وسپس به دست غارتگران خارجی و داخلی غارت شد . در دوران جنگ ایران و عراق نیز این شهر مدتی تا منطقه فکه نزدیک قلعه شوش بدست عراقی ها افتاد و اون شهر را به توپ بستند اما در طی عملیات فتح المبین ، سربازان ایرانی ،دلیرانه دست دشمن را از حریم مقدس این خاک کوتاه کردند .
شوش (سوزا) شهری باستانی است که در یکصد و پنجاه کیلومتری شرق رود دجله در استان خوزستان از دوران امپراتوری ایلامیان، هخامنشیان و اشکانیان واقع شده است. شوش یکی از قدیمی ترین سکونتگاههای شناخته شده در جهان است، احتمالاً به سال 4000 پیش از میلاد پایه گذاری شده، با وجود اینکه نخستین آثار یک دهکده مسکونی در آن مربوط به 8000سال پیش از میلاد هستند. 

بعضی از باستان شناسان وقتی نام قدیمی ترین شهر جهان را می شنوند فورا" با جبهه می گیرند و می گویند در چین و منطقه میان رودان نیز شهر هایی با قدمت 8 تا 10 هزار سال است.....

بله درست است ، اما منظور باستان شناسان پیدایش شهر نیست...چرا که پر واضح است که در مناطق مختلف دنیا انسان یکجا نشین و غار نشین از 10 تا 15 هزار سال پیش زندگی می کرده است...

منظور ما پیدایش دولت شهر های متمدن با تشکیلات اداری و نظامی و داشتن خط و زبان مستقل است .

یادمان نرود که یکی از قدیمی ترین خط های دنیا خط میخی ایلامی است که پدر خط میخی هخامنشی و پدر بزرگ زبان پارسی امروز است ! و نیز بدانیم که ایلامیان چنان از نظر پزشکی و علوم مختلف و استفاده از ابزار نظامی و زندگانی پیشترفته بودند که تعجب همکان را بر داشته است . دیوارهای کاخهای ایلامی و مجسمه ها و نیز ترجمه کتیبه های میخی ایلامی ما را بر ان داشته که با یک تمدن مرموز و عظیم سرکار داریم که هنوز نیمی از ان در دل خاک است و هنوز کاووش و حفاری نشده است.

انچه از کشفیات باستان شناسی مشخص شده است تپه های با ستانی شوش و مناطق اطراف آن ، ( هفت تپه ، شوشتر ، چغازنبیل ) از حدود 8 هزار سال پیش ساکنانی داشته است. اما هنوز زیگورات باستانی هفت تپه کاملا" حفاری نشده و نام اقوامی که در این منطقه قبل از ایلامی ها ساکن بودند مشخص نشده است. مهمترین اقوام متمدن جهان باستان ایلامی ها بودند که در حدود 4 هزار سال پیش در این منطقه تمدن عظیمی را برپا کردند.



نگاهی گذرا به امپراطوریهای بزرگی که در شوش تمدنهای عظیم و شگفت انگیز ایجاد کردند


ایلامی ها

در ابتدای تاریخ بشر که انسان متمدن با اختراع ذوب فلز و خط به پیشرفت چشمگیری دست یافته بود منطقه بین النهرین جایگاه ویژه ای داشت. سه تمدن مشهور در این قسمت در جوار یکدیگر می زیستند:آشوری ها ، ایلامی ها و بابلی ها . شوش پایتخت ایلام از موقعیت ممتازی برخوردار بود. ایلام در واقع تلفظ آشوری سرزمین هل تم تی به زبان ایلامی است و هل تم تی به معنای سرزمین خدایان است.دلایل اصلی پیشرفت ایلامی ها و پایتخت آنان شوش از حدود 7000 سال پیش به این شرح است:
1- دلایل ژنتیکی مبتنی بر هوش ذاتی
2- دلایل اقلیمی و مناسب بودن جلگه خوزستان برای کشاورزی و دامپروری
3- رقابت با تمدنهای مجاور خصوصا" تمدنهای میان رودان (بین النهرین)
از میان آثار باستانی شوش در دوره ایلامی پیکره خدایان جایگاه ویژه ای دارد. یک نمونه که در موزه لوور نگهداری می شود و از جنس طلاست بسیار چشمگیر است. جام معروف شوش که چند نمونه از آن در اکتشافات باستانی به دست آمده است و یک نمونه آن در موزه لوور فرانسه نگهداری می شود اثری بسیار زیبا و سمبولیک است. و نیز دیوار ها کاخ های ایلامی که همگی در موزه های اروپایی به چشم می خورد.

سرزمین ایلام در زمان پادشاه بزرگ و باستانی این قوم به نام " اون تاش گال " و همسر سیاستمدار او " ملکه ناپیراسوا " سرزمینی شگفت انگیز بود که به چند بخش مهم تقسیم می شد . 


مجسمه بدون سر ملکه ناپیراسوا همسر اونتاش گال شاه شهر اونتاشی و سازنده زیگورات چغازنبیل با قدمت ۳ هزار سال . در پایین دامن این مجسمه به خط میخی ایلامی نام وی نوشته شده و بر پیوند زناشویی و خاواده تاکید کرده است . حلقه  ازدواج جالبی  و بسیار جالب در دست چپ او دیده می شود




1. منطقه کاخها و شهر شوش .

2.منطقه زیارتی و مقدس چغارنبیل که آن معبد بزرگ را اون تاش گال پادشاه مقتدر ایلام به خدای شوش ( این شویناک ) تقدیم کرده بود و در حال حاظر یکی از قدیمی ترین معابد باستانی جهان است . 3. شهر " دوران تاشی " که در جوار شهر مقدس چغازنبیل واقع شده بود .

4. سد و سیستم آبرسانی شهر .

5.گورستان و شهر قدیمی هفت تپه .


در قسمت بعدی در مورد این مناطق که بخشی از شهر شوش به حساب می امدند توضیح خواهم داد.
شهر شوش بعد از ایلامی ها ، یکی از مهمترین پایتخت های پادشاهان و امپراطوریهای بزرگ ایران زمین بوده است که به تعدادی از انها اشاره می کنم : 



هخامنشیان در شوش

شهر شوش در همسایگی شهر انشان یعنی محل سکونت قوم پارس و محل تولد کورش بزرگ و خاندان هخامنشی بود. ضمن اینکه شهر شوش د رهمسایگی پایتخت امپراطوری هخامنشی واقع شده بود و نیز چون از دیر باز دارای آبادانی و شهرت خاصی بود مورد توجه هخامنشیان قرار گرفت و کاخ تابستانی هخامنشیان را در شوش بنا کردند..پس از سقوط ایلامی ها شوش برای مدتی اعتبار و شکوه خویش را از دست داد اما با ظهور بزرگترین سلسله تاریخ یعنی هخامنشیان و به دلیل علاقه و رابطه آنها با ایلامی ها ، شوش بار دیگر اعتبار و منزلت بسیار یافت. در این زمان شوش به مدت چهار قرن به عنوان مهمترین پایتخت هخامنشیان در جهان شناخته می شد. پادشاهان هخامنشی بناهای باشکوه بسیاری در شوش ساختند و سفرای سیاسی کشورها در شوش به دیدار شاه می رسیدند. پیوند و تعهد ملل مختلف در ساخت بناهای شوش در آثاری که به دست آمده مشهود است. 

داریوش بزرگ در کتیبه ای در شوش می گوید : "به یاری اهورامزدا کاخ با شکوه شوش را بنا کردم". 



سلوکیان و پارتیان در شوش

پس از روی کار آمدن سلوکیان شوش به عنوان یک مرکز تجاری ، به صورت تقریبا" مستقلی اداره می شد. چنین وضعیتی تقریبا" تا پایان دوره اشکانی حاکم بود. از معدود آثار مکتوبی که از سلوکیان به دست آمده ، کتیبه هایی است که در شوش یافت شده است. سلوکیان برای ایجاد ارتباط تجاری قوی تر میان شوش و سرزمین های دیگر اقدام به کانال کشی رودخانه کارون(ائولایوس) نمودند. و بدین ترتیب ادویه و کالا از هند و عربستان از طریق دریا در بازار شوش تجارت می شد. سکه های یافت شده در شوش حقایق زیادی از دوره سلوکیه و اشکانی روشن ساخته است. در دوره پارتیان شوش متاثر از کشمکش ایران و روم بود و یونانیان به همراه بقایای ایلامی و یهودی و سایر ملل ساکن در شوش اکنون قسمتی از کشور پهناور اشکانی بودند.



ساسانیان در شوش

در دوره ساسانیان شوش به همراه شوشتر و جندی شاپور به عنوان مراکز اقتصادی تولید و صادرات ابریشم به اقصی نقاط جهان مطرح بودند. 

(جندی شاپور مکانی باشکوه و بزرگی در نزدیکی شهر دزفول در 30 کیلومتری شهر شوش بود که مرکز فرهنگی دربار ساسانی به حساب می امد . یکی از شگفتیهای این منطقه دانشگاه گندی شاپور بود که در 1800 سال پیش در ان برای فرزندان اشراف و طبقه درباریان کلاسهای ستاره شناسی ، علوم پزشکی تدریس می شد وتعدادی از فلاسفه در آن دروس فلسفه یونانی را تدریس می کردند و در بخشی نیز موبدان به تدریس علوم مذهبی دین زرتشت اشتغال داشتند و پادشاهان بزرگ فرزندان خود را برای گذراندن تحصیلات به این دانشگاه اعزام می کردند . این مکان کتابخانه ای داشت که در تاریخ طبری به ان اشاره شده که بخش عظیمی از ان در حمله اعراب سوزانده شد ..منابع : تاریخ طبری و کتاب دو قرن سکوت دکتر زرین کوب ) 


در ابتدای دوره ساسانی و اواخر پادشاهی شاپور دوم شورش و نافرمانی بوجود آمده در شوش بوسیله حمله شاپور با فیل فرو نشست و شهر به ویرانه ای مبدل شد که آثار آن هنوز در شوش وجود دارد. پس از این حادثه شهر شوش به "ایران خره شاپور "به معنی شکوه ایران به دست شاپور تغییر نام داد و در شمال شهر شوش شهر "کرخادی لادان" ساخته شد که بعدها به " ایران آسان کر کواد " به معنی کواد ایران را آرام ساخت تغییر نام داد. در این زمان پس از شکست روم از ایران و انتقال اسرای رومی به شمال خوزستان این منطقه تحت تاثیر حضور آنان قرار گرفت. با نفوذ مسیحیت شوش به قسمتی از نواحی اسقفی قرار گرفت. با ظهور مانی و آیین او تمام منطقه غرب و شرق تحت تاثیر آیین او قرار گرفت و در نهایت مانی در زمان بهرام یکم و با فشار موبدان در زندان بیلاباد (گندی شاپور) از توابع شوش کشته شد. 



ساختمانهای وابسته به شهر باستانی شوش 


زیگورات چغازنبیل 

مادر معابد ایران

( یکی از قدیمی ترین نیایشگاه های باستانی جهان )





در 45 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش یکی از اعجب انگیزترین آثار باستانی جهان متعلق به 3200 سال پیش مشهور به زیگورات چغازنبیل وجود دارد . زیگورات  به ساختمان طبقاتی گفته می شود که در دوران باستان به عنوان معبد و نیایشگاه استفاده می شده است. این معبد ایلامی که به دستور پادشاه نیرومند ایلامی  " اون تاش گال  "  در سال 1250 قبل از میلاد ساخته شد ه است . این بنا با ابعاد 105*105 متر وارتفاع 53 متر( در گذشته 52 متر ارتفاع داشته است واکنون 25 متر از آن باقی است) از بزرگترین زیگوراتهای جهان محسوب می شود . عملیات باستان شناسی در این بنا از حدود سال 1325 خورشیدی آغاز گردید وتا سال 1341 ادامه داشت . چغازنبیل به بنای زیگورات محدود نمی شود بلکه مشتمل به حصاری است که به حول یک مجموعه گرد آمده است . محوطه مقدس چغازنبیل از طریق هفت دروازه با محیط اطراف ارتباط دارد . در درون این مجموعه سه معبد با حیاطهای سنگ فرش وانبارهای متعدد آلات وادوات جنگی قرار دارد .


زیگورات چیست؟

زیگورات  ها اصولا" معابد و نیایشگاه های باستانی هستند. واژه زیگورات یک واژه ایلامی است به معنای به سوی اسمان یا به سوی خدا . طبقه طبقه بودن این ساختمان همین موضوع و معنای اون را نشان می دهد. معمولا" در طبقه اخر این معبد نمادی از خداوند و یا رب النوع قرار می گرفت. اما واژه چغا در زبان محلی هوزی ( در خوزستان باستان رواج داشته است ) به معنی " تپه " است و زنبیل هم به معنای " دستی " یعنی تپه دستی...یا تپه خاکی که با دست ساخته شده باشد. چون زیگورات شهر شوش بر فراز تپه ای خاکی قرار دارد.
زیگورات معماری مذهبی ،ویژه شهرهای عمده بین النهرین(عراق کنونی) و ایران بوده است که بصورت برج مطبق هرمی شکل بنا میشد. ساخت زیگوراتها از 4200 تا 2500 سال پیش متداول بوده است .



زیگورات بنای خشتی تو پر فاقد فضاهای داخلی است که سطح خارجی آن دارای پوششی از آجر است. ابعاد قاعده زیگوراتها مربع و یا مستطیل و اندازه آنها بین 50 در50 یا 40 در 50 متر متغیر است. از نظر موقعیت جغرافیایی تا قبل از کشف زیگورات سیلک بین سومر بابل آشور و جنوب غربی ایران توزیع شده اند.برای نخستین بار در فلات مرکزی ایران نیز از بقایای زیگوراتی در سیلک کاشان خاک برداری شده است. تاکنون هیچ یک از زیگوراتهای شناسایی شده بطور سالم و کامل باقی نمانده است و لذا ارتفاع اصلی آنها مشخص نشده است.انچه از نقشه های معماری چغازنبیل مشخص است دارای 5 طبقه  بوده است. دست رسی به فوقانی ترین طبقه زیگورات بوسیله پله کان و یا راه شیب دار صورت می گرفت. فضاهای اطراف زیگورات ها را با درختکاری و یا مرغ فضاسازی میکردند.




ترجمه خط  عکس زیر و نوشتاری که بر روی اجرهای دیوارهای زیگورات چغازنبیل به خط میخی ایلامی نوشته شده است به این شرح است :

من اونتاش گال: آجرهای طلائی را حکاکی کردم. من در اینجا این مأوا را برای خدایان گال و ابنشوشیناک برپا کردم و این مکان مقدس را هدیه کردم. باشد که کارهای من که هدیه‌ای است برای خدایان گال و اینشوشیانک پذیرفته شود



از 32 زیگوراتی که تاکنون در ایران و عراق بر اساس متون تاریخی  و بر اساس کشفیات باستان شناسی ،شناسایی شده اند 5 زیگورات در ایران و 27 زیگورات در عراق قرار دارند که زیگورات سیلک در کاشان کهن ترین آنهاست.



  تاریخچه کامل زیگورات و نیایشگاه چغازنبیل 


تجلی فرهنگ معماری ایلامی در زیگورات چغازنبیل

بین سالهای 1340 تا 1275 قبل از میلاد اونتاش گال, پادشاه دوره عیلام میانه, شهری به نام "دور اونتاش" احداث کرد که 3 حصار داشت و معبد چغازنبیل در مرکز حصار اوا آن بنا نهاده شد. ابعاد معبد اصلی صدو پنج متر در صد و پنج متر و ارتفاع 8 متردر نظر گرفته شد ولی بعد از ساختن هر 5 طبقه معبد, ارتفاع آن به 52 متر رسید و به زیگورات تغییر نام یافت.در حال حاضر از آن زیارتگاه بزرگ تنها 25 متر باقی مانده است. گرچه هنوز هم پس از گذشتن 3500 سال از عمر این بنا باشکوه به نظرمیرسد و از عظمت خاصی به عنوان اولین آسمان خراش دنیا برخوردار است.

چغازنبیل» که نام باستانی این بنا است، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه «چُغا» (در زبان لری به معنی «تپه») و زنبیل (به معنی «سبد») است که اشاره‌ای است به مکان معبد که تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. این مکان نزد باستان‌شناسان به «دور-اونتَش» معروف است که به معنای «دژِ اونتش»» است.

اونتاش گال یگانه پادشاه تاثیرگذار در ساخت معبد چغازنبیل است که این امر با توجه به 6500 آجر کتیبه دار مکشوفه از چغازنبیل استنباط می شود.(در میان انبوه آجرها هیچ آجری یافت نشده است که نامی غیر از اونتاش گال داشته باشد.)


سیستم تصویه خانه شهر اونتاش گال برای تصویه اب قابل نوشیدن شهر در ۳ هزار سال پیش !!!!


آرامگاه دانیال پیامبر


دانیال یکی از پیامبران بنی اسرائیل (قرن هفتم قبل از میلاد) است . دانیال به زبان های عبری مفهوم (خدا حاکم من است) را دارد . در سال 655 قبل از میلاد وی را به دربار «نبوکد نصر» پادشاه بابل به اسارت بردند . وی در آنجا به علوم کلدانیان وزبان مقدس واقف گردید ودر حکمت از آنان پیشی گرفت . اولین واقعه ای که سبب نفوذ دانیال پیامبر گردید تعبیر خواب نبوکد نصر بود . بدین گونه پیغمبری خود را آشکار نمود ومورد توجه آن پادشاه قرار گرفت . وی به همراه عده ای از قوم یهود به ایران مهاجرت نمود ودر شوش ساکن شد ودر آنجا وفات یافت . آرامگاه دانیال پیامبر در ساحل شرقی رودخانه شاوور و روبروی تپه ارگ قرار دارد . بنای زیارتگاه شامل دوحیاط است . بر روی گنبد مخروطی – پله ای قرار دارد که نوع رایج گنبدهای منطقه است . کتابی را در زمینه تعبیر خواب به این بزرگوار نسبت می دهند که بسیار مشهور است. متاسفانه با تازگی نام کورش بزرگ از روی سنگ قبر و زریح این پیامبر حذف شده است؟؟!؟



کاخ آپادانای داریوش بزرگ در شوش
( کاخ تابستانی پادشاهان هخامنشی)


بقایای فعلی کاخ اپادانای داریوش هخامنشی 


محوطه باستانی شوش در شهر شوش، محوطه وسیعی را در برمی‌گیرد، که بناها و سازه‌های معماری بسیار متنوعی پیش از تاریخ تا دوران اسلامی را در خود جای داده است. کاخ «آپادانا» یکی از باشکوه‌ترین کاخ‌های آن از شهرت عالمگیر برخوردار است.کاخ آپادانا به دستور داریوش بزرگ پادشاه هخامنشی در حدود سال‌های 515-521 پیش از میلاد در شوش روی آثار و بقایای عیلامی بنا نهاد شد. دیوارهای کاخ از خشت و ستون‌های آن از جنس سنگ است.


طرح بازسازی کاخ اپادانای داریوش هخامنشی در شوش توسط باستانشناسان ژاپنی و ایرانی



کاخ داریوش دارای قسمت‌های مختلفی از جمله تالار بار عام، دروازه و کاخ پذیرایی و همچنین دارای سه حیاط مرکزی است. دیوارهای کاخ از خشت با نمای آجری و ستون‌های آن از سنگ است. کاخ داریوش واحدهای مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و کاخ پذیرایی و همچنین سه حیاط مرکزی دارد. دیوارهای داخلی کاخ با آجر لعابدار منقوش با طرح‌های سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و نقش گل نیلوفر آبی مزین بوده‌اند که بقایای به‌جای‌مانده آنها در موزه‌های خارجی و داخلی نگهداری می‌شوند.زیباترین آثار به دست آمده از ایوان‌های کاخ، آجرهای لعابدار منقوش، با طرح‌های سرباز گارد جاویدان، شیر بالدار و نقش گل نیلوفر آبی است. ستون‌های سنگی این کاخ متشکل از چند قسمت، زیرستون، پایه ستون، شالی‌ستون، ساقه ستون، گل میباشد.


سرستونهای باقی مانده از کاخ اپادانای داریوش هخامنشی

مکانی بدون حفاظت و مناسب برای نوشتن یادگاری !




عکسی تاریخی از لحظه کشف مجسمه بی سر داریوش بزرگ در کاخ اپادانا شوش که در حال حاضر در موزه ایران باستان ایران قراداد و به سه زبان و خط میخی هخامنشی ، میخی ایلامی و هروگلیف مصری در پایه های ان نوشته شده است : منم داریوش . شاه شاهان . شاه پارس و مصر . 




وضعیت فعلی مجسمه داریوش بزرگ در موزه ایران باستان




کاشیکاری زیبایی که زمانی زینت یکی از پلکانهای کاخ شوش بوده است




باقی مانده کاشیکاری دیوارهای کاخ شوش 



باقی مانده دیوارهای کاخ شاهی شوش که این بخش هم اکنون در موزه لوور فرانسه است



شاهکار دیگری از ۳۰۰۰ سال تمدن و کاشیکاری رنگی در کاخهای شوش


بخشهایی دیگر از تزئینات کاخ شوش دوره هخامنشیان در موزه لوور فرانسه - پاریس






شهر شاهی در شوش و شهر صنعتگران - دوره اشکانیان


این بخش ها در قسمت شرق قلعه وتقریبا در شمال شرقی آپادانا واقع است . تاریخ اسرار آمیز نهفته دردل لایه های مختلف این سرزمین از بالا به پایین که متعلق به دوره های اسلامی ،ساسانی ،پارتی ،هخامنشی وماقبل آن هستند برای باستان شناسی پر اهمیت هستند . آثار کشف شده در این ناحیه روشن می سازدکه ساکنان این حوالی از قوم سامی نبوده وعمدتا بومیانی بودند که پیش از مهاجرت آریایی ها در سرتاسر نواحی جنوبی ومرکزی ایران سکونت داشته اند .



قلعه شوش یا قلعه فرانسوی ها



( مجموعه تپه ها ی باستانی و قلعه معروف به قلعه شوش یا آکروپل) 
















در سال 1897 میلادی ژان ماری ژاک دومورگان جهت تحقیق واکتشاف به شوش آمد ، دولت فرانسه را متقاعد ساخت تا محلی امن ومناسب برای هیات باستان شناسی فرانسه در شوش ایجاد نماید . به همین منظور بلندترین نقطه تپه های شوش یعنی اکروپل برای این منظور انتخاب گردید و قلعه ای با یک طرح قرون وسطایی اروپا بر فراز آن ساخته شد . ساختمان این قلعه که با نظارت حاج مصطفی دزفولی وبا مصالح محلی از جمله خشت بنا گردید .دکتر مورگان از هزاران آجر پخته ای که به خط میخی ایلامی از بناهای ایلامی در سرتا سر منطقه پراکنده شده بود این قلعه را ساخت. این قلعه به نوعی موزه آجر ایران نیز است ، چرا که این اجرها از ساختمانهای متعددی که از دوران ایلامی و هخامنشی و اشکانی و ساسانی و اسلامی در بیابانهای اطراف شوش توسط گروه باستان شناسی فرانسوی کشف شده بود ساخته شده است. ساخت این قلعه در سال 1912 میلادی به انجام رسید . پلان قلعه ذوزنقه شکل است که قاعده کوچک آن در سمت شمال واقع شده است . دور تا دور آن را راهرویی احاطه کرده وردیف اطاقهایی به سمت حیاط،برگرد آن قرار گرفته اند . برج شمال غربی قلعه مربع شکل وبرج شمالی شرقی،دایره شکل است….



موزه شوش 

واقع شده در پایین تپه شوش در کنار قلعه















موزه شوش با زیر بنای 550 متر مربع در باغی به مساحت 14635 متر مربع در جوار کتابخانه عمومی شوش قرار دارد .موزه شوش شامل اثار ارزشمندی از کشفیات باستان شناسان در شوش و مناطق باستانی اطراف ان ( هفت تپه و چغازنبیل ) می باشد . البته شایان ذکر است برخی اثار کشف شده در این منطقه که ارزشهای جهانی و پولی زیادی دارد بخاطر امنیت و شرایط نگهداری خاص در موزه ملی ایران نگهداری می شود.  این موزه در سال 1345 خورشیدی گشایش یافت…

















کاخ شاوور یا کاخ خشایارشاه بزرگ



در سمت غربی رودخانه شاوور در سال 1347 خورشیدی کاخ جدیدی کشف شد که به سبب همجواری با این رودخانه به همین نام مشهور است . سر ستون های غول پیکر این کاخ یکی از عجایب و شاهکار های سنگ تراشی باستانی و  معماری می باشند . این کاخ دارای تالاری به اندازه 6/34 *5/37 متر با 64 ستون است . پایه ستونها از سنگ بوده ودیوارها از خشت ساخته شده اند . این کاخ در 350 متری غرب آپادانا واقع است وتوسط خشایارشاه هخامنشی به عنوان کاخ تابستانی بنا گردید .



اثری شگفت انگیز در تاریخ تمدن جهان
شهر باستانی 8 هزار ساله هفت تپه








هفت تپه در 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش قرار دارد . تحقیقات باستان شناسی هفت تپه از سال 1344 خورشیدی توسط دکتر نگهبان باستان شناس توانای ایرانی آغاز گردید که تاکنون منجر به کشف آثار با ارزشی همچون مجسمه های سفالی وفلزی ،آرامگاه ، معبد ،گورهای دسته جمعی ،انواع ظروف سفالی وآلات موسیقی شده است . با وجود آنکه تمدن در این منطقه به 600 سال قبل از میلاد بر می گردد ولی آثاری که در انجا از نظر بازدیدکنندگان می گذرد مربوط به بخشی از یک شهر ایلامی متعلق به 1500 تا 1300 قبل از میلاد است، در این شهر بقایای یک زیگورات باستانی و چند قبر دست جمعی پیدا شده است . هنوز نیمی از شهر باستانی هفت تپه در زیر خاک مدفون است و مورد باز شناختی قرار نگرفته است


اشیاء سفالین: از صنعت سفالگری برای تولید اشیاء مختلفی استفاده می شده، بطوری که طیف گسترده ای از آنها در طول حفاری های هفت تپه کشف شده اند.



استاد مرحوم  دکتر عزت الله نگهبان پدر علم باستانشناسی ایران و کاشف منطقه باستانی هفت تپه


استاد بزرگ دکتر نگهبان در اواخر عمر پر برکتشان


آن‌چه باید درباره‌ی «عزت‌الله نگهبان» و نشان او بدانید

نشان دکتر نگهبان

«دکتر عزت‌الله نگهبان»، یا «پدر باستان‌شناسی ایران» هم مانند برخی از شخصیت‌های نام آشنای کشور، «نشان» دارد؛نشانی که سالانه قرار است به باستان‌شناسان پیشکسوت و فعالی که جا پای دکتر نگهبان گذاشته‌اند، اهدا شود. تا آن‌ها هم میراث‌دار او باشند!

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا؛ از دو سال پیش یعنی در سال 1391 هیات مدیره‌ی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران، یک تبصره به اساسنامه‌ی خود اضافه کرد تا براساس آن و پس از انجام بررسی‌های کامل به یکی از باستان‌شناس پیشکسوت و فعال،‌ نشانی با نام و عنوان «نشان دکتر عزت ‌الله نگهبان» اهدا شود.

اما دکتر عزت‌الله نگهبان که بود و چرا این نشان با نام او مزین شد؟


دکتر عزت‌الله نگهبان

عزت‌الله نگهبان، در سال ۱۳۰۰ خورشیدی در اهواز به دنیا آمد. تحصیلات خود را در دبستان «جمشید جم» و دبیرستان «فیروز بهرام» و مدرسه‌ی «فنی آلمانی» در تهران به پایان برد.

او در سال ۱۳۲۸ در رشته باستان‌شناسی از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۳۲۹، وارد مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو شد و در مدت چهارسال مدرک فوق لیسانس این دانشکده را کسب کرد. در این سال‌ها با راهنمایی«رونالد مک‌کان» به بررسی سیر سفال نخودی‌رنگ در منطقه خوزستان پرداخت و اطلاعات بسیاری در این زمینه جمع‌آوری کرد که حاصل آن را در نهایت در رساله‌ی خود تدوین کرد.

گفته می‌شود مهم‌ترین سهم وی در پیشبرد باستان‌شناسی ایران، ایجاد کارگاه دایمی در دشت «قزوین» برای فعالیت‌های باستان‌شناختی دانشگاه تهران و تربیت دانشجو در این کارگاه است. او با پشتکار فراوان و روحیه خستگی‌ناپذیر، موفق به کسب مجوز و بودجه لازم برای تعمیر کاروانسرای مخروبه «محمدآباد خره» شد. این مکان منحصر به فرد به کانونی برای پژوهش‌های مستمر و درازمدت باستان‌شناختی دانشگاه تهران تبدیل شد که در آن دانشجویان با شرکت در انواع فعالیت‌های میدانی برای پیشبرد اهداف باستان‌شناسی در ایران تربیت می‌شدند.

دکتر نگهبان، که یکی از سرسخت‌ترین مدافعان منظم‌کردن فعالیت‌های مربوط به باستان‌شناسی بوده‌است و بسیاری از افراد او را دشمن بزرگ قاچاقچیان و دلالان عتیقه در ایران می‌دانستند، در پنجمین کنگره بین‌المللی باستان‌شناسی و هنر ایران در سال ۱۳۴۷، مقاله‌ای ارائه داد و در آن ماده‌ای پیشنهاد کرد که بر اساس آن خرید و فروش اشیای باستانی به صورت غیرمجاز و از طریق قاچاق ممنوع اعلام شود و کنگره را ملزم به صدور قانونی در این زمینه کرد.

وی با ارائه این مقاله، نقش اساسی در تصویب قطعنامه محکوم‌کردن قاچاق و فروش اشیای عتیقه داشت.

عزت الله نگهبان، بیشترین میزان طلا را در حفاری‌های باستان‌شناسی ایران بدست آورده ‌است و کاوش‌های وی در قالب مقاله، گزارش و کتاب، همواره مورد توجه باستان‌شناسان بوده‌است. فعالیت‌های باستان‌شناسی دکتر نگهبان باعث شده‌است تا به وی لقب «پدر باستان‌شناسی ایران» داده شود. عزت الله نگهبان در تاریخ ۱۶ بهمن ۱۳۸۷ پس از مدتها بیماری در آمریکا درگذشت.

با توجه به وجود این خصوصیات از دکتر نگهبان؛‌ جامعه‌ی علمی باستان شناسی ایران، تصمیمی گرفت سالانه به پاس خدمات وی نشانی با نام او به یک باستان‌شناس پیشکسوت اهدا کند.

در سال 1391 این نشان برای نخستین بار به «محمد یوسف کیانی» اهدا شد. البته به گفته‌ی برخی از اعضای این جامعه، نشان دکتر نگهبان سال گذشته (1392) به هیچ باستان‌شناسی داده نشد.

و امروز (20 مهرماه) دومین نشان دکتر «عزت‌الله نگهبان» از سوی جامعه‌ی علمی باستان‌شناسی ایران به دومین باستان‌شناس برازنده‌ی این نشان یعنی «محمود موسوی» اهدا می‌شود.



زنی در 4 هزار سال پیش مشغول نواختن ساز

مجسمه ای گلی در موزه هفت تپه . عکس توسط خودم گرفته شده است . 

دکتر نگهبان پدر باستان شناسی نوین ایران اعتقاد داشت ، این مجسمه ها که تعدادشان نیز زیاد است همگی نوعی طلسم بودند و برای نذری و یا حاجتی توسط ساکنان این منطقه ساخته می شده و اگر نذرشاه بر اورده می شد ، سر مجسمه را شکانده و جدا می کردند و اگر بر اورده نمی شد ان را سالم خاک می کردند. تعداد زیادی از این مجسمه های کوچک بدون سر و باسر هستند و تحقیقات باستان شناسی نشان می دهد که سر انها با ضربه خاصی شکسته شده است.






بهار 1389 خورشیدی و 3747 زرتشتی ( پویا منصفی تهرانی باستان شناس )

--------------------------------------------------------------------------------

سرچشمه گزارش ( منابع )

کتاب چغازنبیل دکتر گریشمن

شوش کهن دکتر ژاک دومورگان

حفاری های شوش مادام دیالافوا


آگاهی بیشتر در وب سایت خبر گزاری مهر

www.mehrnews.ir/NewsPrint.aspx?NewsID=1054616‎

http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5180/

http://www.itto.org %20منبع/