🛑وضعیت وخیم پناهندگان #ایرانی پس از شیوع کرونا؛ ترکیه «آخر خط» است
پویا منصفی وکیل مدافع حقوق بشر عضو وکلای حقوق بشر امریکای جنوبی
هزاران پناهجو دیگر برای ماندن در ترکیه ظرفیت ندارند و تنها راه برایشان بازگشت به ایران است. آنهم در شرایطی که در هرگوشه‌ای از کشور کوهی از مشکلات اقتصادی و امنیتی گریبان ملت را گرفته است.
با شیوع کُرونا وضعیت ایرانیان پناهجو به ویژه در کشورهایی مثل ترکیه و یونان بسیار سخت‌تر از گذشته شده است.
پیامدهای ناشی از شیوع این ویروس به سرعت و شدت خود را به زندگی پناهجویان تحمیل کرد و چنان زندگی و گذران امور را برای بسیاری از آنها سخت کرده که بسیاری از پناهنده‌ها ترجیح می‌دهند با وجود مخاطرات فراوان و تهدیدات امنیتی و قضایی به ایران باز گردند!
در ترکیه که بیشترین تعداد پناهجویان ایرانی در شهرهای مختلف این کشور ساکن‌اند مشکلات برای پناهنده‌ها از مدت‌ها قبل آغاز شده بود. تغییر قوانین سبب شد عمده مسئولیت‌های حقوقی که سازمان ملل در قبال پناهجویان برعهده داشت و نظارت نصفه و نیمه‌ای از سوی کمیساریای عالی پناهندگان بر آن حاکم بود به دست دولت و پلیس ترکیه سپرده شود.
به مرور بیمه شماری زیادی از آنها قطع شد و فشار برای جلوگیری از اشتغال آنها به کارفرمایان ترکیه بیشتر شد. خدمات نسبی که از طرف سازمان ملل به پناهنده‌ها ارائه می‌شد به سرعت در ماه‌های اخیر قطع شدند و اکنون دیگر نه کمیساریای عالی پناهندگان پاسخگو است و نه دولت و اداره مهاجرت ترکیه
با شیوع کُرونا رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه تصمیم گرفت تا برای فشار به اروپایی‌ها مرزها را باز کند و پناهجویان را تشویق کرد تا از طریق مرز به خاک اروپا وارد شوند اما مرزبانی یونان به شدیدترین وجه ممکن با پناهنده‌ها برخورد کرد و با گازاشک آور و باتوم از آنها استقبال کرد.
شمار زیادی از پناهنده‌ها به همراه همسر و فرزندان خود که اغلب کودک بودند هفته‌ها در سرمای هوا با وجود خطرات ناشی از کرونا در مرز و در بدترین و فلاکت بارترین وضعیت روزگار گذراندن اما راه به روی آنها باز نشد. کم نبودند هوطنانی که درآن اوضاع آشفته مورد سرقت و تعرض قرار گرفتند و نه راه پس داشتند و نه راه پیش.
بخش عمده پناهنده‌های ایرانی در ترکیه یا اقلیت‌های دینی به خصوص نوکیشان مسیحی‌اند و یا فعالان سیاسی و گروهی نیز دگرباشان جنسی. قطع شدن بیمه پناهجویان سبب شد در شرایطی که پس از کرونا حفظ سلامت و رعایت بهداشت ضروری است و نیاز به درمان افزایش پیدا کرده هیچ پشتوانه‌ای نداشته باشند. مخارج درمان به صورت آزاد بسیار سنگین است و تقریبن از عهده اغلب پناهجویان خارج است.
معدود ایرانی‌هایی که با خوش‌شانسی توانسته بودند در ترکیه شغلی نیمه وقت با حداقل دستمزد برای خود دست و پا کنند با شیوع کرونا بیکار شدند و اندک درآمد خود را نیز از دست دادند. در همین حال قیمت‌ها به ویژه اجاره مسکن و خوراک افزایش پیدا کرده است. اینها اما همه گرفتاری‌ها و مشکلات نیست.
در عمل پروسه پذیرش پناهندگی و رسیدگی به پرونده پناهجویان نیز متوقف شده است. پس از فرمان دونالد ترامپ مبنی بر محدود شدن پذیرش پناهنده دیگر کشورها از جمله کانادا و استرالیا نیز روند رسیدگی به پرونده‌ها را در عمل متوقف کردند و به ایرانیان روی خوشی نشان ندادند به طوریکه در دو سال گذشته فقط تعداد اندکی از پناهندگان ایرانی، آن هم با شرایط خاص توانستند مجوز پرواز به کشور سوم را دریافت کنند.
ترکیه و همچنین یونان برای بسیاری از پناهجویان «آخر خط» است. آنها دیگر برای ماندن ظرفیت ندارند و تنها راه برایشان بازگشت به ایران است. آنهم در شرایطی که در هرگوشه‌ای از کشور کوهی از مشکلات اقتصادی و امنیتی گریبان ملت را گرفته است.
پروازهای ترکیه به ایران چهار ماه است متوقف شده‌اند اما گزارشهای دریافتی حاکیست تعدادی از پناهجویان حتا در شرایطی که می‌دانستند بازگشت به ایران برای آنها دردسرساز است ترجیح دادند با اتوبوس به کشور باز گردند و بسیاری دیگر مصمم به بازگشت هستند. آنهایی که بازگشتند حتا نمی‌دانند چه سرنوشتی در انتظارشان است اما مطمئن بودند در ترکیه عاقبتی ندارند.
پویا منصفی
